XO saus

XO sauceHoe heet het?
XO sauce, X.O. sauce, XO 酱.

Wat is het?
XO saus is niet echt een saus, meer een in olie gebakken mengsel van fliebertjes gedroogde en daarna geweekte zeevruchten als sint-jakobsmosselen (conpoy) en garnalen met smaakmakers als gedroogde ham of worst, knoflook, gember, chilipeper en misschien een snufje kaneel. Uitgevonden in de jaren ’80 door gerenommeerde seafood restaurants in Hong Kong. De naam moet de exclusiviteit benadrukken, net als bij een XO cognac, maar met ouderdom (de XO bij cognac staat voor Exeptionally Old) heeft het niks te maken.

Hoe te gebruiken?
Meebakken in allerlei gerechten, vis, vlees, groenten, rijst, noodles, maakt niet uit, alles wordt er lekkerder door. Umami in een potje. Een lepeltje is al gauw genoeg, wantrouw recepten die veel meer gebruiken. Wordt soms ook rauw verwerkt in dipsausjes. In de koelkast nog maanden te bewaren.

Tips, weetjes & recepten

  • Niet bij iedere toko te koop en sommigen bewaren het bij de duurdere producten achter slot en grendel in een vitrinekast of achter de kassa.
  • Let op: niet verwarren met de Thaise merknaam “X.O brand”. Die heeft niks met XO saus te maken.
  • Recept: zelf XO saus maken
  • Favoriet recept: drooggebakken sperzieboontjes (met XO-saus dus)

Wat is er te koop? (klik hier)

Homemade XO sauce

recept voor XO sauceHet “geheime ingrediënt” in sommige van de lekkerste Chinese gerechten. Lees meer over deze “droge” saus in de vorige post: XO saus. Hieronder het recept om ‘m zelf te maken. Met dank aan David Chang van het Momofuku kookboek.

Ingrediënten
55g conpoy (≈ ½ cup ≈ 8 stuks)
55g gedroogde garnalen (≈ ¾ cup)
16 teentjes knoflook (≈ ½ cup)
10cm gemberwortel in schijfjes (≈ ½ cup)
150g gerookte ham in reepjes (≈ 1 cup)
120 ml olie (= ½ cup = 8 eetl)
½ el verkruimelde, gedroogde chilipeper

Voorbereiding (dag 1)
Zet de conpoy en garnalen een nacht te weken in voldoende koud water. Dek het bakje goed af want het stinkt. Een scheutje shaoxing rijstwijn bij het weekwater is lekker.

Bereiding (dag 2)
Doe knoflook & gember in keukenmachine en hak mbv de pulseer-knop tot “grof gruis”. Schep in een schaaltje en zet weg. Doe hetzelfde met de uitgelekte conpoy & garnalen en schep die bij het knoflook-gember-mengsel. Pulseer tot slot ook de ham, maar hou die apart.
Verhit de olie een minuut in een koekenpan op halfhoog vuur en doe dan als eerste de ham erbij. Bak de ham in zo’n 3 tot 4 minuten droog en een beetje richting knapperig. Hou het in de gaten, roer af en toe. Voeg dan de gedroogde chilivlokken toe en bak nog rustig 2 tot 3 minuten verder.
Zet nu het vuur helemaal zacht en voeg het conpoy-gedroogde garnalen-knoflook-gember-mengsel toe en vermeng met het ham-chilipeper-mengsel. Dit mengsel moet zo’n 45 minuten zachtjes bakken. Check en roer af en toe dat het niet aanbakt. De XO saus is nu klaar voor gebruik en afgekoeld in de koelkast nog maanden te bewaren.

NB Momofuku’s recept voor XO sauce vraagt om “country ham“, ik gebruikte daarvoor in de plaats Coburger ham. Serrano, parma, iberico ham, het kan allemaal. Sommigen gebruiken gedroogde, Chinese worstjes.

Drooggebakken sperzieboontjes

Chinees gebakken boontjes
Chinezen zijn meesters in het lekker bereiden van groenten en de beroemde “dry fried green beans” (乾煸四季豆) is daar misschien wel het beste voorbeeld van. Het ultieme recept heb ik nog niet gevonden, voornamelijk omdat het zo leuk is om te blijven variëren met de mogelijke ingrediënten. Ik noem ze allemaal op, maar gebruik gewoon net wat je uitkomt.

1. De boontjes
Eerst worden de (gewassen en echt goed afgedroogde) sperziebonen (kousenband kan ook) op hoog vuur in een goeie wok gebakken in een paar eetlepels arachide olie. Weinig olie gaat niet werken, blijf erbij, blijf roeren, zodat de boontjes gelijkmatig gebakken worden. Na een minuut of 4/5 zullen de boontjes overal gebrande plekjes hebben. Haal ze uit de wok en hou even apart op een bord of schaal.

2. Het vlees
Roerbak wat gehakt. Varken, rund, halfom, lam, wat je wilt/hebt, een beetje is genoeg, meer kan ook. Je kunt het eerst op smaak brengen met een klein scheutje sojasaus, rijstwijn en een drupje sesamolie, maar ook dat hoeft niet. Chinese, gewokte sperziebonenHet gehakt weglaten kan ook. Of vervangen door verkruimeld uitgebakken ontbijtspek.

3. De smaakmakers
Schuif het gehakt in de wok aan de kant en bak vervolgens:
* knoflook, gember, lente-ui. (fijngesneden of in schijfjes)
* een lepel XO saus
   of Lao Gan Ma chilisaus
   of geweekte en fijngehakte gedroogde garnalen
   of 1 of 2 ansjovisjes uit blik/glas.
* een lepel fijngehakte yacai, zhacai of Tianjin ingemaakte kool.
* een paar gedroogde chilipepers en wat sichuan peppertjes.

4. Afmaken
Voeg op het laatst de gebakken boontjes weer toe en warm alles lekker door. Proef het mengsel en breng op smaak met wat sojasaus, zout of kippenbouillonpoeder, chilibonensaus of zelfs vissaus, alles kan.